Δυστοπία είναι το αντίθετο της ουτοπίας. Είναι ένα περιβάλλον το οποίο βρίσκεται σε παρακμή. Επίσης είναι το κατάλληλο περιβάλλον για να στήσεις μια ιστορία και να την αφηγηθείς μέσα από την λογική των αντιπαρατιθέμενων καρέ.
Προσωπικά χωρίζω αυτό το πλαίσιο της απεικόνισης ενός κόσμου σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία είναι η δυστοπία. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν όλες εκείνες οι ιστορίες που παρουσιάζουν έναν σκοτεινό και ζοφερό κόσμο που είναι φανερά χειρότερος από τον πραγματικό. Η δεύτερη κατηγορία είναι το ποστ-αποκαλυπτικ (post-apocalyptic). Σε αυτήν την κατηγορία διαβάζουμε για καταστάσεις που λαμβάνουν χώρα μετά από κάποια τρομερή καταστροφή ή αλλαγή που άλλαξε την μορφή του έως τότε γνωστού κόσμου. Οι ήρωες καλούνται να δράσουν σε καινούργιο πλαίσιο και συνθήκες. Τέλος, η τρίτη κατηγορία είναι η δυστοπική γεύση. Όταν σε έναν φαινομενικά, συνηθισμένο κόσμο με βάσανα και σκοτούρες, αλλά πάντα υγιή και ακμάζων, εισάγουμε στοιχεία εξεζητημένης παρακμής, τότε προκαλείται το αφηγηματικό πλαίσιο της δυστοπικής γεύσης.
Συνήθως η δυστοπία εκφράζεται μέσα από κάποια αλλαγή στους θεσμούς, στην πολιτική και στο ηθικό πλαίσιο το οποίο περιβάλλει την εκαστοτε κοινωνία. Δεν αρκείται στη απεικόνιση ακραίων καταστάσεων χωρίς την θεσμική ή την ηθική αλλαγή.
Το πολύ γνωστό και καταξιωμένο κόμικς Αμερικαν Φλαγκ (American Flagg) του Χαουαρντ Τσεηκιν (Howard Chaykin) μας μεταφέρει σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο στον οποίο, μετά από μια μεγάλη κρίση το 1996, η αμερικανική κυβέρνηση μαζί με κάποιες επιχειρήσεις έχει μετοικήσει στο Άρη προσωρινά και θα επιστρέψει στον πλανήτη μας, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες. Στην μητέρα Γη δυο είναι οι νέες δυνάμεις. Η Ένωση της Βραζιλίας και η Ομάδα της Αφρικής.
Το Γουοτσμεν (Watchmen) είναι ένα άλλο παράδειγμα δυστοπικής φαντασίας. Με δημιουργούς, το Άλαν Μουρ (Alan Moore) και τον Ντεηβ Γκιμπονς (Dave Gibbons), η ιστορία αυτήν μας μιλά για ένα κόσμο φανερά παρηκμασμένο του οποίου η μόνη του διαφυγή από την ολοκληρωτική καταστροφή είναι η σκηνοθετημένη και ψεύτικη εισβολή εξωγήινων.
Ο Σκοτεινός ιππότης του Μιλλερ (Frank Miller) είναι η ανανεωτική για τον Μπατμαν ιστορία που τον τοποθετεί στο κοντινό μέλλον, γερασμένο πια, αλλά όχι και ανίσχυρο, να παλεύει, και να προσπαθεί να βάλει σε μια τάξη το παρηκμασμένο και αυτοκαταστροφικό Γκόθαμ.
Το ποστ αποκαλυπτικ όπως ανέφερα και παραπάνω χρειάζεται την καταστροφή ή την μεγάλη αλλαγή να έχει συμβεί και μετά θα αρχίζει να οικοδομείται.
Το Μάρσαλ Λο (Marshal Law) είναι ένα κόμικς των Πατ Μιλλς (Pat Mills) και Κεβιν Ο’ Νηλ (Kevin O’Neill). Τα γεγονότα του συγκεκριμένου κόμικς λαμβάνουν χώρα στο Σαν Φουτουρο, μια μητρόπολη κτισμένη πάνω στα ερείπια του Σαν Φρανσίσκο. Το Σαν Φρανσίσκο καταστράφηκε από ένα μεγάλο σεισμό. Το Σαν Φουτουρο τρομοκρατείται από συμμορίες υπέρ-ηρώων, οι οποίες βρήκαν τον μπελά τους από τον σκληρό πρωταγωνιστή του κόμικς.
To Ακιρα (Akira), η σπουδαία αυτή ιαπωνική ιστορία, εξελίσσεται στο Νέο-Τόκιο όπου ήδη ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος έχει προηγηθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Στο ιντερνέτ διάβασα ότι το κόμικς αγγίζει θέματα όπως η νεανική απομόνωση και η κυβερνητική διαφθορά.
Παράδειγμα δυστοπικής γεύσης μπορεί να θεωρηθεί το κόμικς Σπαηντερ-Μαν.
Ενώ όλος ο κόσμος του είναι φανερά αφοσιωμένος στην κλασσική βιοπάλη, οι συγγραφείς εμπλούτιζαν την ιστορία με στοιχεία εξεζητημένης παρακμής. Ο ίδιος ο Σπαηντερ-Μαν είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Δεν μπορεί να θεωρηθεί νορμάλ ή και επιθυμητή ακόμα η μετατροπή ενός νεαρού ατόμου σε σουπερ-ήρωα του οποίου εκτός της σωματικής του αλλαγής με περίεργο τρόπο, αλλάζει και η συμπεριφορά του. Γίνεται παραβατική, εφόσον βοηθά στην καταπολέμηση του εγκλήματος με εξουσία που δεν του έχει δοθεί ποτέ. Αλλάζει την εμφάνιση του φορώντας στολή και μάσκα και τριγυρνάει στους ουρανοξύστες του Μανχάταν σε ώρες άκρως επικίνδυνες. Δεν μπορεί να θεωρηθεί σωστός εκπρόσωπος του ανθρώπινου αγώνα για επιβίωση, ένας μη εξουσιοδοτημένος μασκαράς, βαλλόμενος από παντού νεανίας. Και εκεί ακριβώς βρίσκεται ο ηρωισμός του και η μοναδικότητα του. Εν μέρει τουλάχιστον.
