Ευρωπαϊκό κόμικς.

Στην (ηπειρωτική) Ευρώπη τα περιοδικά κόμικς δεν είχαν ποτέ την μορφή των αμερικανικών. Μιλώ για τα κόμικς που παράγονταν από χώρες της Ευρώπης και όχι για αναδημοσιεύσεις. Στην Ευρώπη τα πράγματα λειτουργούσαν με τον εξής τρόπο_

Α)Υπήρχαν οι ανθολογίες. (Περιοδικά κόμικς αποτελούμενα από διάφορες σειρές)

Β) Τα επιτυχημένα κόμικς των ανθολογιών αυτών συγκεντρώνονταν όλα μαζί σε άλμπουμ και εκδίδονταν ξανά.

Γ) Υπήρχαν άλμπουμ πρωτότυπα που κυκλοφορούσαν μόνο ως άλμπουμ.

Άλμπουμ στην γλώσσα της ένατης τέχνης είναι ένα είδος έκδοσης το οποίο κατά κύριο λόγο μοιάζει με αυτόν του παιδικού παραμυθιού. Είναι πολυτελές και μεγάλο με σκληρό εξώφυλλο και προσεκτική εκτύπωση. Από άποψη ποιότητας πάντως υπάρχουν και αρκετά άλμπουμ που δεν είναι τόσο περιποιημένα όσο οι καλές εκδόσεις, πάντως σε κάθε περίπτωση δεν φαντάζει περιοδικό με την έννοια του αναλώσιμου.

Ανθολογίες κόμικς υπήρχαν σε πάρα πολλές χώρες. Και όπως είναι λογικό τα δημοφιλέστερα στριπς έκαναν τον γύρο την Ευρώπης και τις περισσότερες φορές κατακτούσαν όλους τους κομικσοφιλους.

Σπουδαία περιοδικά κόμικς υπήρχαν πολλά. Εγώ γνωρίζω τα ΠΙΛΟΤ (Pilote), ΕΚΟ ΝΤΕ ΣΑΒΑΝ (Echo des Savanes), ΜΕΤΑΛ ΧΑΡΛΑΝΤ (Metal Hurlant), ΦΡΙΤΖΙΝΤΑΙΡΕ (Frigidaire), ΛΙΝΟΥΣ (Linus), 2000ΜΧ (2000AD), Α ΣΟΥΗΒΡ (A Suivre), και ΤΣΑΡΛΙ (Charlie).

(Το 2000ΜΧ είναι βρετανικό περιοδικό. Τα αγγλικά κόμικς είναι από μόνα τους μια ξεχωριστή κατηγορία.)

Και να μην ξεχάσουμε τα δικά μας ΒΑΒΕΛ και ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα.

Τι κυριαρχούσε στα ευρωπαϊκά περιοδικά?

Χιουγκο Πραττ

Ο Χ. Πραττ θεωρείται από τους μεγαλύτερους κομιστες σε παγκόσμια κλίμακα. Το πιο καταξιωμένο έργο του είναι ο Κορτο Μαλτεζε του οποίου οι περιπέτειες είναι εύκολα προσβασιμες (όλα τα κομικσαδικα στην Ευρώπη έχουν στα ράφια τους Κορτο Μαλτεζε και μάλιστα στην γλώσσα τους) και αποτελούνται από μια μεγάλη σειρά άλμπουμ. Ο Κορτο είναι ένας τυχοδιώκτης ναυτικός ο οποίος φαινομενικά κυνικός και αδιάφορος φαντάζει, όμως από κρυμμένα αγαθά και ιδανικά διέπεται. Μπλέκει σε όλων των ειδών τις περιπέτειες, σε όλον τον κόσμο και πάντα καταφέρνει να ξεμπλέκει και να νικά. Πάρα πολλά πράγματα είναι τυχερός ο αναγνώστης να διαβάσει έρχοντας σε επαφή με τον Μαλτεζε. Μάγισσες της Λατινικής Αμερικής, στρατιώτες του Ιρλανδικού στρατού, Μασόνους, ιθαγενείς της Αφρικής, σοφούς Σιωνιστές και ένα σωρό άλλους ανθρώπους. Ο Πραττ είχε πει πως τον ενδιέφερε να δημιουργήσει ένα ήρωα πιο μεσογειακό. Νομίζω είχε πει ότι το αγγλοσαξονικό στοιχείο είχε υπερισχύσει στα κόμικς και ήθελε να φτιάξει κάτι πιο κοντά σε μας (τους κατοίκους της νότιας Ευρώπης). Υπάρχουν και άλλα κόμικς του Πραττ που φιλοξενούταν από τις ανθολογίες με παρόμοια θέματα και προσέγγιση.

Μιλο Μαναρα

Από τον δάσκαλο στον μαθητή. Ο Μιλο Μαναρα είναι μια από τις μεγαλύτερες βεντέτες του ευρωπαϊκού κόμικς. Είναι ο μάστορας του ερωτικού εικονογραφηματος, του οποίου οι περιπέτειες δεν άφησαν χώρα για χώρα. Ο Μαναρα δεν θεωρείται άδικα ταλαντούχος και καταξιωμένος. Οι ιστορίες του Τζιουζεπε Μπεργμαν στο Α ΣΟΥΗΒΡ (?) είχαν ενδιαφέρον. Πολλοί πάντως τον κατακρίνουν και του καταλέγουν πως σπατάλησε τον μεγάλο του ταλέντο στα σοφτ πορν κόμικς. Μιλο Μαναρα έχω διαβάσει διάσπαρτα, πότε από δω και πότε από κει και έτσι σπάνια έχω έρθει σε επαφή με αρκετά καλό υλικό. Τις περισσότερες φορές θα ήταν κάποια ανόητη ερωτική ιστορία. Τα κόμικς του έχουν καλό βηματισμό και διαβάζονται ωραία.

Μοεμπιους

Ο Μοεμπιους (Ζαν Ζιρο γαλλ._Jean Giraud) είναι στην κορυφή του ευρωπαϊκού κόμικς. Θεωρείται όχι άδικα ένας από τους επιδραστικοτερους και καταξιωμένους ευρωπαίους που ασχολήθηκαν με την ένατη τέχνη. Ως Ζαν Ζιρο υπογράφει τις καουμπόικες περιπέτειες και άλλα τέτοια κοσμικά, ενώ ως Μοεμπιους την επιστημονική φαντασία. Διαβάζοντας κριτικές για το Ινκαλ ( Γιοντοροφσκι ο συγγραφέας) έμεινα έκπληκτος με την δομή του κόμικς. Αν θυμάμαι καλά η συγκεκριμένη ιστορία δεν ξεκινά σαν τις υπόλοιπες και κορυφώνει σιγά σιγά αλλά μια στιγμή έντασης μπορεί να έρθει απότομα στην αρχή και μετά να επέλθει μια ησυχία κοκ. Ο Μοεμπιους έφτιαξε και άλλες ιστορίες μικρότερης έκτασης οι οποίες είχαν και αυτές παρόμοια υπόβαθρα. Είχαν και αυτές αυτό το μετά-αποκαλυπτικό περιβάλλον, στο οποίο κυριαρχεί το τίποτα. Σεναριακά και σκηνοθετικά τα περισσότερα του κόμικς ήταν πολύ έξυπνα. Και σχεδιαστικά επίσης. Κάποιες φορές ήταν και χιουμοριστικά.

Αλταν

Ο Αλταν κατά κύριο λόγο είναι γελοιογράφος. Έχει κάνει και κόμικς αλλά οι γελοιογραφίες του είναι το χαρακτηριστικότερο μέρος της συνολικής δουλειάς του. Οι φάτσες που σχεδιάζει ταιριάζουν ΑΠΟΛΥΤΑ στις ατάκες των ηρώων του, οι οποίοι είναι απεχθή ανθρωποειδή τέρατα. Πάρα πολύ έξυπνες οι γελοιογραφίες του σατιρίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ζωή στην Ιταλία αλλά όχι μόνο. Έτσι και αλλιώς πόσο διαφορετικά νομίζετε ότι είναι τα πράγματα, γενικά? Οι φάτσες είναι όλα τα λεφτά.

Βιλλεμιν

Τον Βιλλεμιν δεν τον καταλαβαίνω. Τον διαβάζω όμως. Τα κόμικς του είναι τόσο σιχαμερά όσο και τα κόμικς-στριπ του όσο και οι γελοιογραφίες του. Καταρχάς δεν υπάρχουν καλοί. Υπάρχουν κάφροι, λιγότερο κάφροι και αδύναμα ανθρωπάκια. Το σχέδιο ταιριάζει απόλυτα στις ιστορίες. Μιλάμε ότι το σχέδιο φανερώνει όλο αυτό που θέλει να πει ο Βιλλεμιν χωρίς να αρθρώσει ούτε ένα μπαλονάκι. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να κάτσει και να αναρωτηθεί κανείς τι πήρε τελειώνοντας ένα κόμικς του. Μπορεί να μην είναι μια ιδέα ή κάποια φιλοσοφία αλλά η αίσθηση που βγάζουν λογικά κάτι θα σημαίνει στον κάθε αναγνώστη. Θυμάμαι είχα διαβάσει μια πάρα πολύ ωραία ιστορία (ασπρόμαυρη). Σατυρική μεν αλλά σε ένα άλλο επίπεδο ήταν και αρκετά τραγική.

Ρεηζε

Το ίδιο στυλ αλλά σίγουρα πιο σκοτεινό(?) και καταξιωμένο είναι το έργο του μεγάλου γάλλου κομιστα Ρεηζε. Τον Ρεηζε δεν τον καταλαβαίνω επίσης. Κάθε δουλειά του που θα πέσει στα χέρια μου την διαβάζω με αγωνία για να δω τι λέει. Δυστυχώς υπάρχουν φορές που προσπαθώ να ψαρέψω την κεντρική ιδέα πάνω στην οποία χτίσθηκε η ιστορία αλλά μάταια. Το σχέδιο του δεν υπάρχει. Εκτός ότι ταιριάζει και αυτό απόλυτα στις ιστορίες του έχει μια παράξενη δυναμική. Δεν έχει πλαίσια και όρια και ίσως κάποιες φορές μου θυμίζει το σχέδιο στο Κρεηζυ Κατ. Θυμάμαι (?) μια ιστορία που είχα πετυχει (Βαβέλ μάλλον) στην οποία παρομοίαζε τον ερώτα (σεξ) με την σούβλα (αρνί και τέτοια) και έδειχνε ένα ζευγάρι (μπορεί και τρεις) να κάνει έρωτα και ένα άλλο να... κάτι τέτοιο τέλος πάντων. Αν θυμάμαι καλά αυτά δεν είχαν δημοσιευτεί τότε που τα είχε κάνει αλλά αργότερα, ίσως και μετά τον θάνατο του. Και στην εισαγωγή ο έλληνας εκδότης ομολογούσε πως το συγκεκριμένο κόμικς ήταν πιο σκοτεινό από τον κλασσικό Ρεηζε.

Λιμπερατορε-Ταμπουρινι

Ο πρώτος σχεδιαστής και ο δεύτερος δημιουργός και συγγραφέας του πιο σκληρού ευρωπαίου ήρωα. Του Ρανξεροξ. Η ιστορία έχει ως εξής_ Κάποιοι φίλοι αποφασίζουν να κάνουν δώρο γενεθλίων σε μια έφηβη πιτσιρίκα ένα ρομπότ φτιαγμένο από εκτυπωτικά μηχανήματα για της παρέχει ερωτική συντροφιά και άλλα τέτοια. Ο Ρανξεροξ εκτός από σκληροτράχηλος επιβήτορας, υπάκουος υπηρέτης και προστάτης της μικρής είναι και εξαιρετικά μηδενιστής. Εντάξει μπορεί όλη η κοινωνία στο κόμικς να είναι έτσι αλλά ο Ρανξεροξ έχει και αυτήν την φάτσα του απόλυτου καταστροφέα. Το κόμικς νομίζω πως προϋπήρχε με τον Ταμπουρινι ως σχεδιαστή αλλά πραγματικά πηρέ τα πάνω του όταν το ανέλαβε ο Λιμπερατορε. Ο οποίος θεωρείται σπουδαίος εικονογράφος. Έχω διαβάσει και άλλες ιστορίες του Λιμπερατορε σε ελληνικά περιοδικά και κάποιες μάλιστα ασπρόμαυρες. Δηλώνει ως επιρροή του τον Μιχαήλ Άγγελο. Πράγματι αν πάρεις την Καπέλα Σιξτινα και την μεταφέρεις την δεκαετία του 1980 κάπως έτσι θα έμοιαζε. Για τον Ταμπουρινι ξέρω ότι πέθανε πρόωρα και νομίζω ότι ήταν τότε που ο Τανινο (το μικρό όνομα του Λιμπερατορε) σταμάτησε να κάνει κόμικς και ασχολήθηκε αποκλειστικά με την εικονογράφηση και την διαφήμιση.

Αντρέα Πασιέντζα

Ο Πασιέντζα θεωρείται φοβερός κομιστας. Ο πιο γνώριμος ήρωας του είναι o Τζαναρντι. Tα κόμικς του Αντρέα είχαν σχεδιαστικά μια πρωτοτυπία. Ενώ κάποια καρέ ήταν δουλευμένα με μια χ λογική και νοοτροπία κάποια άλλα ήταν τελείως διαφορετικά ή απλώς διαφορετικά. Παραδείγματος χάριν το πρώτο καρέ θα μπορούσε να είναι ένα απλό σπίτι (ασπρόμαυρη εικόνα) χωρίς έντονη γραφιστική δουλειά και το αμέσως επόμενο να είναι λεπτομερέστατο ή και ακόμη έγχρωμο. Οι ιστορίες του ήταν σκληρές με πρωταγωνιστές καθημερινό κόσμο. Είχε μια παράξενη δύναμη κάθε ιστορία του. Παρόλο που αρκετές φορές χρησιμοποιούσε καρτουνιστικους χαρακτήρες, τα κόμικς του ήταν για μεγάλους. Κάποιες φορές ίσως να μου θυμίζει τον Λέανδρο. Νομίζω πως και ο Πασιέντζα πέθανε πρόωρα και μάλλον ο λόγος ήταν τα ναρκωτικά. Έχει γυριστεί και ταινία με την ζωή του (ΠΑΖ!_ το όνομα της) και αν δεν κάνω λάθος υπάρχει κάπου στην Ιταλία κάτι σαν κέντρο κόμικς με το όνομα του.   

Αυτήν είναι η ευρωπαϊκή σκηνή έτσι όπως την βίωσα εγώ μέσα από το Παρά Πέντε και την Βαβέλ καθώς επίσης και από τα ξένα περιοδικά κόμικς που έχω στα χέρια μου. Σίγουρα υπάρχουν σοβαρές παραλήψεις (Μπιλαλ, Ντρουηγιε, Σαμπαγιο-Μουνιοζ, Κινο...) αλλά οι δημιουργοί που ανέφερα παραπάνω έμειναν στην συνείδηση μου εντονότερα από την εποχή που ασχολιόμουν με τη ευρωπαϊκή σκηνή εκτενέστερα.